Spacerując po lesie możemy spotkać ścięte drzewa, które mają specyficznie poździeraną korę. Dlaczego one tu leżą? Mamy odpowiedź! Są to drzewa zgryzowe. Ale od początku.

Zimą, choć w tym roku jakby jej nie było zwierzyna płowa, czyli: sarny, daniele, jelenie, łosie przemierzając przez las poszukują pożywienia znajdują je w postaci pędów drzew leśnych w uprawach i młodnikach leśnych, które chętnie zgryzają oraz kory, którą spałują. Zwierzyna dostarcza sobie w ten sposób odpowiednie składniki pokarmowe. W efekcie swojego odżywiania wymienione gatunki doprowadzają do uszkodzeń młodych drzewek. Duża skala powstałych uszkodzeń może stanowić problem w prowadzeniu prawidłowej gospodarki leśnej.

Otóż na skutek zgryzania pędów oraz spałowania zostaje zachwiana dynamika wzrostu drzew, zmniejsza się odporność na złe czynniki środowiskowe, pojawiają się różne deformacje, co w efekcie może doprowadzić do obumierania uszkodzonych drzewek. Zgryzanie, spałowanie może wpłynąć na zmianę składu gatunkowego odnowionego lasu lub nawet uniemożliwić odnowienie w zaplanowanym terminie. Najchętniej spałowanymi i zgryzanymi gatunkami w naszych lasach są: sosna, topola, lipa, dąb, świerk, buk, brzoza. Kora posiada wiele łatwo przyswajalnych dla jeleniowatych związków mineralnych. Łyko jest magazynem cukrów powstałych w procesie fotosyntezy, są one ważnym elementem w diecie tych gatunków. Przedwiośnie w tym zakresie jest szczególnym okresem gdyż zaczynają rozwijać się ciąże, a samce jeleniowatych odbudowują zrzucone poroże. Bardzo ważnym elementem w diecie zwierzyny, w tym okresie jest również sól, która wykładana jest w tzw. Lizawkach, czyli drewnianych pniach z umieszoną na górze kostką soli. Rozpuszczająca się sól jest chętnie zlizywana przez zwierzynę, która dostarcza sobie w ten sposób potrzebne do prawidłowego funkcjonowania mikroelementy.

Dlatego leśnicy, w celu ograniczenia szkód w uprawach leśnych i młodnikach stosują pośrednie metody ochrony poprzez wykładanie drzew zgryzowych i soli. Dzięki temu, zwiększa się ilość cennej bazy pokarmowej, a małe drzewa w uprawach i młodnikach są w mniejszym stopniu narażone na uszkodzenia. Drzewa do pełnienia tej funkcji, są wycinane     z powierzchni, na której w danym roku są prowadzone planowe prace hodowlane lasu. Tam też są wykładane drzewa zgryzowe. Najczęściej są to: sosny, topole.

Tak jak człowiek potrzebuje spożycia dziennie ok. 2500 kcal, tak i zwierzyna ma swoje dzienne zapotrzebowania np.:

Sarna (Capreolus capreolus) - jej dzienne zapotrzebowanie na pożywienie wynosi od 3-5 kg pokarmu. W lesie głównie wybiera na żer rośliny zielone, pędy drzew, krzewów.

Daniel (Dama dama) – od wiosny do jesieni preferuje liście i pędy buka, graba, dębu; od jesieni zjada również pędy drzew iglastych. Daniele zjadają ponadto chętnie żołędzie, bukiew, jagody, jabłka i inne owoce. Ich dzienne zapotrzebowanie na pożywienie wynosi ok. 5-8 kg.

Jeleń (Cervus elaphus) wiosną odżywiają się głównie trawami i turzycami. Zimą pokarm pochodzący z drzew i krzewów stanowi niemal 50% i wtedy dochodzi najczęściej do spałowania, czyli obdzierania zębami kory z drzew, które broniąc się zalewają rany żywicą. Osłabione w skutek spałowania drzewa często atakowane są przez pasożytnicze grzyby i owady. Dzienne zapotrzebowanie jelenia na pożywienie, zależnie od warunków pogodowych wynosi ok. 10-15 kg.

Łoś (Alces alces) - dorosły osobnik potrafi dziennie zjeść nawet ok. 40 kg masy zielonej w tym ok. 15 kg kory. Chwytna górna warga i ruchliwy język pomagają mu w sprawnym przegryzaniu pędów i objadaniu ich z liści, pączków i krótkopędów. Łoś tak jak Jeleń w wyniku zmniejszonej bazy żerowej zimą i wiosną również intensywnie spałuje drzewa.

Innymi metodami służącymi ograniczaniu szkód od zwierzyny w lasach są:

- rysakowanie np.: świerka, które polega na nacinaniu kory do warstwy łyka, w wyniku, czego następuje wyciek żywicy, co zniechęcę jelenie i łosie do spałowania,

- smarowanie pędów sadzonek repelentami – polega na stosowaniu różnych substancji zniechęcających jeleniowate do zgryzania młodych pędów,

- zabezpieczanie drzewek w uprawie osłonkami – polega na zakładaniu różnego typu osłonek. Ochraniają one pędy, fragmenty drzewek przed ssakami roślinożernymi,

- owijanie pączków szczytowych wełną – polega na zabezpieczaniu pędów wierzchołkowych młodych drzewek iglastych głownie modrzewia owczą wełną, która jest zniechęca  jeleniowate do żerowania,

- palikowanie drzewek np.: modrzewia – polega na wbijaniu wokół drzewka palików by utrudnić jeleniowatym dostęp do pędu,

- grodzenie upraw – jest metodą najbardziej skuteczną, ale prowadzi do ograniczenia areału naturalnego bytowania zwierzyny.

Wszystkie wymienione powyżej metody ochrony są bardzo kosztowne, lecz często niezbędne, aby przy licznie bytującej w naszych lasach zwierzynie zachować trwałość  i właściwą zdrowotność drzewostanów.